Soms zijn kinderen in groep 3 of zelfs 4 motorisch (nog) niet toe aan het leren schrijven. In dit adviesblad vind je ideeën om deze kinderen toch te laten oefenen met letters en het maken van woorden en zinnen en ze zodoende de leerstof ook actief te laten verwerken. En natuurlijk zijn ze ook goed bruikbaar bij ‘snelle’ kleuters die al erg bezig zijn met lezen en schrijven, maar waarbij je motorisch nog even wil wachten met het echte werk. En wachten is vaak helemaal niet erg. Net als bij de zwemles geldt: als je pas begint met schrijven als kinderen er klaar voor zijn, leren ze het over hetalgemeen sneller. De ‘achterstand’ die ze oplopen door niet direct in groep 3 te beginnen, lopen ze dus meestal wel weer in. Er zijn ook scholen die met alle kinderen pas in de tweede helft van groep 3 of zelfs in groep 4 beginnen met het schrijfonderwijs.
Het zelf maken van de letters helpt bij het oefenen van de klank – teken koppeling en dus bij het leren lezen. Bij alle hier onder genoemde alternatieven voor schrijven geldt dit veel minder omdat de beweging die je met je hand en vingers maakt voor elke letter hetzelfde is. Over het algemeen geven wij daarom het advies om in elk geval tot en met groep 4 te blijven schrijven. Wat dit betekent kan per kind verschillen. Sommige kinderen doen mee met het methodisch schrijven, anderen oefenen het letterspoor op een groot vel papier.
Alle hieronder genoemde materialen zijn te bestellen via Heutink.nl, tenzij anders vermeld.
Typen
Typen lijkt de meest voor de hand liggende oplossing als het schrijven niet lukt. In de onderbouw kun je meestal het beste een kindertoetsenbord gebruiken. De blokletters op de toetsen sluiten aan bij het leesonderwijs en de met de gekleurde toetsen wordt het zoeken naar de juiste letter gemakkelijker.
Maar typen isook een heel indirecte manier van werken: je typt op het toetsenbord, maar de letters verschijnen op het scherm. Er wordt bij het typen bovendien al veel gecorrigeerd, zoals de stand van de letter en de spatiering. Daarbij heb je waarschijnlijk niet altijd direct alle werkboeken ook digitaal beschikbaar. In de onderbouw is het zeker aan te raden ook andere manieren aan te bieden om te ‘schrijven zonder schrijven’ waarmee kinderen actiever bezig zijn en die meer beroep doen op de fijne motoriek.
Stempelen
| Letterstempels zijn op de meeste scholen wel aanwezig. In de kleuterklassen wordt vaak volop gestempeld, maar voor kinderen die moeite hebben met schrijven kun je ze ook in groep 3 of 4 nog prima inzetten als alternatief. |
De standaard letterstempels zijn vaak wel behoorlijk groot voor gebruik in werkboekjes en schriftjes. Als een kind hetmotorisch aankan, kun je ook kiezen voor een setje met kleinere stempels. Bijvoorbeeld van de HEMA. |
Als een kind juist behoefte heeft aan een groter formaat om goed te kunnen hanteren zijn die er ook. En voor een sensorischextraatje kun je ook stempelen in klei of (tover-)zand. |
Magnetische letterdoos
Op veel scholen wordt hij al standaard gebruikt in groep 3 en dat maakt de drempel om hem ook voor kinderen met motorische
problemen wat langer in te zetten vaak laag. Het goed kunnen gebruiken van de standaard letterdoos vraagt wel wat fijne motoriek, maar met een beetje oefenen kunnen veel kinderen het vaak razendsnel. Ook hier kun je natuurlijk kiezen voor grotere lettermagneten voor de kinderen die moeite hebben de kleine magneetjes te hanteren.
Je kunt werkbladen of bladzijden uit een werkboek op het magneetbord leggen, zo ‘schrijven’ de kinderen met de magneetjes op hun eigen werkblad.
Puzzelen
De Schrijfvriend (www.deschrijfvriend.nl) heeft deze mooie letterpuzzel ontwikkeld. Alle letters passen aan elkaar en er zijnooklege stukjes die als spaties gebruikt kunnen worden, dus je kunt losse woordjes, maar ook hele zinnen puzzelen. Er is een versie met blokletters en een met schrijfletters.
Letterblokjes
Deze letterblokjes klikken in elkaar en daarmee vormen de gevormde woorden ook echt een geheel. Maar je kunt natuurlijk ook de blokjes van een oude blokkendoos voorzien van letters. Er zijn ook verschillende spelletjes met losse letterblokjes, denk aan scrabble, boggle en dergelijke, maar dat zijn meestal hoofdletters en daarmee minder geschikt voor gebruik in de onderbouw.
Plakken
Met uitgeprinte losse letters in een sorteerbak, kunnen kinderen letters plakken tot woorden en zinnen. Hiermee oefenen ze behalve het maken van woordjes ook de juiste oriëntatie van de letters en de spatiering. En natuurlijk de fijne motoriek.
De letters kun je zelf maken, maar als jeeen beetje handig zoekt, kun je op internet veel vinden.
Letterknijpers
Je kunt natuurlijk ook zelf aan de slag met houten knijpers, maar deze zijn te koop via kleutermaterialen.nl. De letters kunnen draaien ten opzichte van de knijper, dus je kunt de knijpers van verschillende kanten op het papier knijpen. Er is ook een variant met cijfers.
Mondeling verwerken
We denken er vaak niet direct aan, maar als kinderen moeite hebben met schrijven kun je er ook voor kiezen een gedeelte van de stof mondeling te verwerken. Dat is zeker niet altijd haalbaar, maar als het lukt kan het veel tijd en frustratie schelen.